منطقه‌ی زاگرس به‌عنوان یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های ایران، در سال‌های اخیر با تهدیدهای جدی زیست‌محیطی مواجه شده است. یکی از این تهدیدها، آلودگی خاک است که نه‌تنها بر کیفیت زیستی این منطقه اثرگذار است، بلکه بر سلامت انسان‌ها، محصولات کشاورزی و منابع آبی نیز اثر مستقیم دارد.
۱. کشاورزی ناپایدار و مصرف بی‌رویه سموم
استفاده گسترده و غیر علمی از کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها در زمین‌های کشاورزی زاگرس، منجر به نفوذ این ترکیبات به لایه‌های زیرین خاک و تخریب ساختار و ترکیب آن شده است. به‌ویژه در استان‌هایی مثل کهگیلویه و بویراحمد و لرستان، شواهدی از افزایش باقی‌مانده‌های نیترات و فسفات در خاک گزارش شده است.
۲. فعالیت‌های صنعتی و معدنی
احداث کارخانه‌های سیمان، پتروشیمی، و استخراج معادن بدون نظارت محیط‌زیستی، منجر به رهاسازی مواد آلاینده در خاک شده است. فلزات سنگینی مانند سرب، روی و جیوه در نزدیکی معادن یا محل‌های دفع پسماند صنعتی به مقادیر خطرناک شناسایی شده‌اند.
۳. دفن زباله و پسماندهای شهری
عدم مدیریت صحیح زباله در بسیاری از روستاها و شهرهای کوچک زاگرس، باعث نفوذ شیرابه‌های سمی به خاک شده است. دفن زباله در بستر خاک‌های نفوذپذیر، بدون ایجاد لایه‌های محافظ، موجب آلودگی گسترده خاک و منابع زیرزمینی شده است.
۴. ساخت‌وساز غیرمجاز و جنگل‌زدایی
تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی برای ویلاسازی، کشاورزی یا چرای بی‌رویه، منجر به از بین رفتن لایه‌های سطحی حاصلخیز خاک شده و فرسایش خاک را تسریع کرده است. این عامل در کنار آلودگی، به کاهش قدرت بازسازی خاک نیز دامن زده است.
۵. آلودگی ناشی از سوخت و مواد نفتی
در برخی مناطق، نشت گازوئیل، بنزین و روغن‌های صنعتی از تانکرها و تأسیسات قدیمی، باعث آلودگی شدید خاک شده است. این نوع آلودگی اغلب دیر شناسایی می‌شود و پاک‌سازی آن نیاز به فرآیندهای پیچیده و پرهزینه دارد.
نتیجه‌گیری
برای حفاظت از خاک زاگرس، باید برنامه‌ریزی‌های منسجم و بین‌بخشی با محوریت آموزش، نظارت و مشارکت جوامع محلی اجرا شود. اگر اکنون اقدام نکنیم، آینده‌ی کشاورزی، سلامت و حیات طبیعی این منطقه به خطر خواهد افتاد.
