منابع طبیعی همچون جنگلها، مراتع، رودخانهها، خاک و منابع آبی، پایههای حیاتی زیست انسان و سایر موجودات زندهاند. اما در دهههای اخیر، فعالیتهای انسانی تبدیل به بزرگترین تهدید برای این منابع شدهاند. از برداشت بیرویه گرفته تا آلودگی و تخریب، رد پای انسان در آسیب به طبیعت، بیش از هر عامل دیگری دیده میشود.
۱. جنگلزدایی و تخریب پوشش گیاهی
توسعه بیرویه شهرنشینی، کشاورزی غیرعلمی، جادهسازی و بهرهبرداریهای تجاری از جنگلها، باعث کاهش شدید پوشش گیاهی شده است. جنگلزدایی نهتنها تنوع زیستی را تهدید میکند، بلکه منجر به فرسایش خاک، کاهش جذب کربن و افزایش گرمایش جهانی میشود.
۲. آلودگی منابع آبی
ورود فاضلابهای صنعتی، کشاورزی و خانگی به رودخانهها، دریاچهها و آبهای زیرزمینی، یکی از شدیدترین تهدیدات برای منابع آب شیرین است. این آلودگی نهتنها سلامت انسان را در خطر قرار میدهد، بلکه اکوسیستمهای آبی را نیز نابود میکند.
۳. فرسایش خاک و بیابانزایی
چرای بیرویه دام، شخمزدن نادرست، برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی و قطع پوشش گیاهی، باعث تخریب ساختار خاک و بیابانزایی شدهاند. ایران یکی از کشورهایی است که با سرعت بالایی در حال از دست دادن خاک حاصلخیز است.
۴. شکار و بهرهبرداری غیراصولی از حیاتوحش
شکار بیرویه، قاچاق حیوانات، و تخریب زیستگاههای طبیعی، گونههای جانوری را به آستانه انقراض رساندهاند. زنجیرههای اکولوژیکی با حذف گونههای کلیدی دچار اختلال میشود.
۵. تغییر کاربری اراضی طبیعی
تبدیل زمینهای کشاورزی، تالابها و مراتع به مناطق صنعتی، تجاری یا شهری بدون ارزیابیهای زیستمحیطی، نابودی کامل منابع طبیعی آن منطقه را در پی دارد. این روند بهطور غیرقابلبازگشتی بر تعادل بومسازگان تأثیر میگذارد.
نتیجهگیری
تهدیدات انسانی برای منابع طبیعی، هماکنون به یک بحران جهانی تبدیل شده است. اما این روند قابل مهار است، به شرط آنکه آگاهی عمومی افزایش یابد، قوانین محیطزیستی بهطور جدی اجرا شوند، و توسعه پایدار جایگزین توسعهی تخریبمحور گردد. آینده زمین، آینده ماست؛ آن را از دست ندهیم.