مراتع طبیعی همواره یکی از ارکان اصلی زیست‌بوم‌های انسانی و دامی در ایران، به‌ویژه در مناطق کوهستانی و عشایرنشین مانند زاگرس بوده‌اند. این منابع سبز، علاوه بر ارزش زیست‌محیطی، نقش بسیار مهمی در پایداری اقتصادی خانوارهای دامدار ایفا می‌کنند. در شرایطی که دامداری صنعتی هنوز در بسیاری از نواحی گسترش نیافته، مراتع قلب تپنده‌ی اقتصاد دامداری سنتی محسوب می‌شوند.
۱. تأمین خوراک دام به‌صورت طبیعی و رایگان
مهم‌ترین نقش مراتع، فراهم آوردن علوفه‌ی طبیعی برای دام‌هاست. چرا در مراتع هزینه تأمین خوراک را به‌طور چشم‌گیری کاهش می‌دهد و امکان نگهداری تعداد بیشتری دام را برای خانوارها فراهم می‌کند.
۲. کاهش وابستگی به نهاده‌های دامی
در شرایطی که قیمت نهاده‌های صنعتی مانند کنسانتره، یونجه‌ی بسته‌بندی‌شده و مکمل‌های غذایی بسیار بالا رفته، مراتع فرصتی ارزشمند برای کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری در دامداری سنتی فراهم کرده‌اند.
۳. پشتیبانی از تولید محصولات دامی بومی
محصولاتی مانند شیر، ماست، کره، دوغ و گوشت در نظام‌های دامداری سنتی، به‌صورت مستقیم از مراتع تغذیه‌شده به دست می‌آیند و معمولاً کیفیت بالاتری نسبت به محصولات دامداری صنعتی دارند. این موضوع مزیتی برای بازارهای محلی و گردشگری روستایی به شمار می‌رود.
۴. نقش در ثبات معیشتی عشایر و روستاییان
برای بسیاری از خانوارهای عشایر و دامداران روستایی، دسترسی به مراتع، ضامن اصلی بقای اقتصادی است. نبود مراتع یا تخریب آن‌ها، باعث مهاجرت، از بین رفتن شغل و افزایش وابستگی به کمک‌های دولتی خواهد شد.
۵. پایداری زیست‌محیطی همراه با تولید
مراتع سالم با مدیریت درست، می‌توانند همزمان هم در خدمت اقتصاد دامداری باشند و هم کارکردهایی مانند حفظ خاک، جذب کربن و تقویت منابع آبی را حفظ کنند. شرط این بهره‌برداری، رعایت ظرفیت چرای منطقه و مشارکت جوامع محلی در حفاظت از منابع طبیعی است.
نتیجه‌گیری
مراتع، سرمایه‌ی خاموش ولی حیاتی اقتصاد دامداری سنتی ایران‌اند. حفاظت، احیای مراتع و آموزش دامداران برای بهره‌برداری اصولی از این منابع، نه‌تنها یک ضرورت زیست‌محیطی، بلکه یک راهکار اقتصادی برای توسعه پایدار در مناطق روستایی و عشایری است.
