خاک مناطق زاگرس به دلیل تنوع فعالیت‌های انسانی، در معرض ورود گسترده آلاینده‌های شیمیایی قرار دارد. شناخت این آلاینده‌ها، نخستین گام در مسیر پایش و احیای زیست‌بوم‌های آسیب‌دیده است.
۱. فلزات سنگین
فلزاتی مانند سرب، کادمیوم، جیوه و آرسنیک از طریق فعالیت‌های معدنی، پسماندهای صنعتی و برخی آفت‌کش‌ها وارد خاک می‌شوند. این ترکیبات بسیار پایدار هستند و قابلیت تجمع زیستی بالایی دارند.
۲. ترکیبات نفتی و هیدروکربن‌ها
در نزدیکی مناطق نفتی و مسیرهای حمل‌ونقل، خاک‌ها به ترکیباتی مانند بنزن، تولوئن و دیگر فرآورده‌های نفتی آلوده می‌شوند. این مواد خطرناک هستند و تأثیر مخربی بر حیات خاک دارند.
۳. کودهای شیمیایی
استفاده بی‌رویه از کودهای نیتروژنه و فسفاته در اراضی کشاورزی، باعث افزایش غلظت نیترات و فسفات در خاک شده که موجب تغییر تعادل شیمیایی و کاهش تنوع زیستی خاک می‌شود.
۴. آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها
آفت‌کش‌هایی نظیر کلرپیریفوس، دیازینون و علف‌کش‌هایی مانند گلیفوسیت از آلاینده‌های رایج در خاک‌های کشاورزی هستند که آثار بلندمدتی بر میکروارگانیسم‌های مفید و کیفیت محصولات دارند.
۵. ترکیبات صنعتی و پسماندهای خانگی
در نزدیکی شهرک‌های صنعتی یا مناطق بدون مدیریت صحیح پسماند، خاک به موادی مانند رنگ‌ها، حلال‌ها، مواد شوینده صنعتی و باقی‌مانده‌های دارویی آلوده می‌شود که بافت خاک را به‌مرور تخریب می‌کند.
نتیجه‌گیری
برای جلوگیری از گسترش آلودگی شیمیایی خاک در زاگرس، باید ضمن شناسایی مناطق پرخطر، اقدامات کنترلی و جایگزینی مواد کم‌خطرتر در کشاورزی و صنعت اجرایی شود. آموزش جوامع محلی نیز نقش مهمی در کاهش این آلودگی‌ها دارد.
